Pindakaas: gezond of ongezond? [Wetenschappelijk onderzocht!]

Hoe zit het precies met de gezondheidsvoordelen van pindakaas? Wat zorgt ervoor dat dit smeersel zo (on)gezond maakt? Is het wel daadwerkelijk ongezond? Wat zijn de positieve aspecten van pindakaas? Deze vragen zullen stuk voor stuk duidelijk voor je beantwoord worden!

Door onze health-redactie| Kian Alaie, voedingswetenschapper BSc

Pindakaas is vinden wij met z’n alle iets ontzettend Nederlands. Wij hebben namelijk een ontzettend sterke ‘Boterhamcultuur’. Geen ander volk op aarde is eigenlijk net zo tevreden met een boterham met een plakje kaas of pindakaas als de gemiddelde Nederlander. Zelf heb ik hier niets op tegen en geniet ik ontzettend van een bammetje.

Om te begrijpen waarom pindakaas gezond of ongezond is, is het eerst interessant om te weten waar het product vandaan komt en hoe het product tot stand is gekomen zoals wij het tegenwoordig kennen.

Waarom heet pindakaas zo?

Pindakaas noemen we zo omdat pindakaas van oudsher een massieve blok was in plaats van smeerbaar.  Deze blok werd met een kaasschaaf geschaafd. De naam pindakaas heeft dus eigenlijk een lang verleden en is dus geen marketingterm.

Vroeger werd pindakaas dus gemaakt als een massief blok gestampte pinda’s. Deze werden afgesneden in plakken voor op brood net zoals je dat met plakken kaas zou doen. Vervolgens werd door een Duitser het originele woord pienda-dokoen vertaald naar pindakäse. In het Nederlands is dit dus pindakaas geworden (Keuringsdienst van waarde, 2021) .

Waar komt pindakaas vandaan?

Pindakaas zoals wij het kennen is een bijproduct van pindaolie. Het is een voedzaam product waarmee ze kinderen en ouderen in eerste instantie makkelijk op gewicht konden brengen.

In 1898 werd pindakaas geïntroduceerd door de Franse broers Calvé. Die naam komt je natuurlijk bekend voor. De broers hebben met hun fabriek pindakaas op de Nederlandse markt te gezet.

Natuurlijk was het veel logischer om het product pindaboter te noemen aangezien het meer verwante eigenschappen heeft aan boter dan aan kaas. De producten zijn allebei rijk aan vetten en smeerbaar bij kamertemperatuur. In Nederland mag dat helaas niet aangezien er specifieke eisen moeten zitten aan een product om het boter te noemen.

Voedingswaarden: wat zit er in pindakaas?

Omdat er dermate veel verschillende soorten pindakaas zijn, nemen we de standaard pindakaas waarvan de voedingswaarden op het voedingscentrum staan als voorbeeld. Volgens het voedingscentrum zit er 130 kilocalorieën in één eetlepel (20 gram) pindakaas. Dit is dus bijzonder veel.

Waar komen al deze calorieën vandaan? We kunnen de hoeveelheid calorieën verklaren door te kijken naar de hoeveelheid vet, eiwitten, koolhydraten, suikers en vezels. Deze lees je in de tabel hieronder. Let op! Dit is per 20 gram

1 eetlepel (20 gram) pindakaas bevat:
Energie	130 kcal
Vet	11g
Waarvan verzadigd	1,7g
Koolhydraten	3g
Waarvan suikers	2g
Vezels	1,6g
Eiwitten	4g
Zout	0,12g

Deze waardes zijn afkomstig van het voedingscentrum (Voedingscentrum, 2022).

Nu kan ik eerlijk zeggen. Dit zijn veel voedingswaarden. Dat heeft te maken met dat pindakaas rijk is aan vetten. Maakt dat een product ongezond? Nee. We gaan eerst uitleggen hoe het komt dat er zo veel calorieën in pindakaas zitten.

Macromoleculen in pindakaas: vet, eiwitten en koolhydraten

Het is geen geheim dat vet over het algemeen een slechte naam heeft. Waarom is dat zo? Je hebt misschien wel gemerkt uit de voedingswaardentabel dat er veel vet in pindakaas zit en dat het product veel calorieën bevat. Dit is geen toeval!

Calorieën heb je nodig en kan je zien als energie wat je nodig hebt op een dag. Iedereen verbrand een bepaalde hoeveelheid energie per dag. Dit is afhankelijk van hoeveel je op een dag beweegt en verbrand. Je lichaam staat in balans met hoeveel calorieën je binnenkrijgt. Wanneer je energiebalans positief is, kom je aan. Overgewicht is ongezond. Hierover straks meer.

1 kcal van een vet staat gelijk aan 1 kcal van een eiwit. Energie is niet slecht, onafhankelijk van de bron. Echter heeft 1 gram vet veel meer calorieën dan 1 gram eiwitten of 1 gram koolhydraten.

De verhouding zit zo in elkaar:

• 1 gram vet bevat 9 kcal
• 1 gram eiwitten bevat 4 kcal
• 1 gram koolhydraat bevat 4 kcal

Dat betekent dat de caloriedichtheid van vet veel hoger licht.

Overgewicht: het gevaar van te veel calorieën consumeren

De gevolgen van overgewicht en dus obesitas, zijn niet te onderschatten. Zo heeft overgewicht invloed op algehele gezondheid en levensduur. Overgewicht kan leiden tot aandoeningen als:

• Diabetes
• Galstenen
• Spataderen
• Hoge bloeddruk
• Hartinfarct
• Trombose
• Artrose
• En vele meer

Het valt dus niet te ontkennen dat overgewicht klinisch ongezond is. De aandoeningen die hierboven zijn dragen bij aan een verminderd kwaliteit van leven.

Hoe kan je overgewicht voorkomen?

Je kan overgewicht voorkomen door een neutraal energiebalans te hebben. Dat betekent dat je niet meer calorieën eet dan je verbrand. Het kan helpen om minder vet te eten. Minder pindakaas eten kan dus bijdragen aan minder vet eten.

Zijn er aspecten die wél gezond zijn aan vet in pindakaas?

Absoluut. Als je even terug scrollt kan je zien dat de vetten in pindakaas voornamelijk onverzadigd zijn.

De algemene consensus onder diëtisten en voedingsdeskundigen is dat verzadigd vet minder gezond is dan onverzadigd vet. We zetten het even op een rijtje.

Belangrijk: te veel calorieën (dus te veel vet) is altijd ongezond. Daar is geen discussie over mogelijk.

Vet is een essentieel voedingsstof die het lichaam nodig heeft om te functioneren. Sommige vitamines zijn bijvoorbeeld in vet oplosbaar. Je lichaam heeft dus vetten nodig om deze op te nemen voor allerlei vitale functies.

Sommige onderzoekers geloven dat verzadigd vet het risico op hartaandoeningen kan verhogen. Hogere hoeveelheden van het consumeren van verzadigd vet kan leiden tot een verhoogd niveau van het slechte LDL cholesterol in het bloed. LDL cholesterol kan namelijk ophopen waardoor er plak ontstaat in je bloedvaten.

Vervolgens hebben onverzadigde vetten enkele gezondheidsvoordelen. Onverzadigde vetten helpen het LDL-cholesterol gehalte van een mens weer te verlagen. Deze onverzadigde vetten zitten dus in pindakaas Ook zouden ze helpen bij ontstekingen te verminderen.

Helaas zijn er op dit gebied enkele tegenstrijdige studies. Je kan wel concluderen dat onverzadigde vetten beter voor je zijn dan verzadigde vetten.

Gezondheidsaspecten van pindakaas – Wat zou pindakaas gezond kunnen maken?

Aspect 1 – Eiwitten: bouwstofjes voor je lichaam

Naast de hoeveelheid vetten, zijn de hoeveelheid eiwit je misschien ook opgevallen. Voor veel gezondheid enthousiastelingen is eiwit consumptie belangrijk. Volgens het voedingscentrum heb je namelijk per kilogram lichaamsgewicht 0,83 gram eiwit per dag nodig (voedingscentrum, 2022).

Vooral mensen die actief sporten zouden meer eiwit nodig hebben voor spierherstel. Eiwitten zijn namelijk nodig bij (weder)opbouw van spieren en weefsel in je liggen.

Aspect 2 – Essentiele aminozuren: legostukjes om eiwitten te bouwen

Eiwitten zijn opgebouwd uit aminozuren. De meeste aminozuren kan je lichaam zelf aanmaken. Essentiele aminozuren zijn aminozuren die je lichaam niet zelf kan aanmaken en dus uit je voeding moet halen. Er bestaan 9 verschillende essentiële aminozuren.

Pindakaas bevat die essentiële aminozuren.  Pindakaas is rijk aan leucine en fenylalanine. Tyrosine, valine, lysine, isoleucine en threonine is er in gematigde hoeveelheden. Histidine en tryptofaan zijn in een lage dosering aanwezig.

Aspect 3 – Vitamines, mineralen en andere gezonde stofjes

Pindakaas is verder rijk aan:

• Vezels
• Vitamine E
• Vitamine B3
• Vitamine B11
• Magnesium
• Mangaan
• Polyfenolen/antioxidanten (resveratrol en CoQ10)
• koper

Koper zou bijvoorbeeld kunnen bijdragen aan de gezondheid van onze botten, immuunfunctie en bloedvaten. Sommige onderzoeken suggereren dat een verhoogd koper consumptie een risico op osteoporose en hartaandoeningen kan verlagen.

Pinda-allergie: ben je allergisch voor pinda’s?

Heb je na het eten van pinda’s al binnen een paar minuten last van klachten  aan je huid,gezicht of luchtwegen? Wellicht ben je allergisch voor pinda’s. Meestal merk je dit direct, dus is dit niet heel erg relevant binnen de hele gezondheidsdiscussie.

Acrylamide: nadeel van pinda’s roosteren

Acrylamide is een stof die ontstaat bij het verhitten van zetmeelrijke producten boven 120 graden Celsius. Producten waarbij dit voorkomt zijn vooral producten die gebruind uit een kookproces komen. Friet, chips, koffie, ontbijtkoek, brood en crackers vallen onder deze producten. Geroosterde pinda’s en dus ook pindakaas valt hier ook onder.

Bij normale consumptie kan je acrylamide beperken door gevarieerd te eten en producten niet te bruin aan te bakken. Dit is natuurlijk jammer, want de meest doorbakken frietjes vind ik persoonlijk vaak het lekkerst.

Acrylamide ontstaat wanneer je het aminozuur asparagine verhit wanneer er suikers aanwezig zijn. Dit is het geval bij elk koolhydraatrijk product. Tijdens het verhitten vindt de gewilde maillard reactie plaats. Wellicht heb je hier ooit van gehoord aangezien dit in veel kookprocessen zorgt voor een heerlijke aroma en smaak. Hierbij kan helaas acrylamide ontstaan.

Acyrlamide kan schadelijk zijn voor risico op kanker, zenuwschade en vruchtbaarheid. Dit is ook een van de meest omstreden stofjes van de afgelopen 10 jaar.

Hoe voorkom ik schadelijke effecten van acrylamide?

Eet gebalanceerd. Eet dus niet elke boterham met pindakaas. Helaas krijg je acrylamide sowieso binnen. Het doel is vooral om minder binnen te krijgen. Als je aardappeltjes voor het avondeten bakt, kan je het best je aardappelen niet helemaal bruin bakken. Balans is het belangrijkst.

Lectine in pindakaas

In pindakaas zit lectine. Lectines zijn een groep complexe eiwitten die de werking van de darmen kunnen verstoren. Echter kan ik je aanraden om je niet druk te maken om lectines. Ze zitten namelijk maar in bijzonder kleine hoeveelheden in pinda’s.

Pinda is helemaal geen noot

Een grappig feitje: Een pinda is helemaal geen noot, maar een peulvrucht. Van de zaden in pinda wordt er pindakaas gemaakt. Voor de gezondheidsaspecten doet dit er natuurlijk niet toe. Echter is het wel een leuk feitje waar mensen zich vaak in vergissen.

Conclusie: is pindakaas gezond?

Pindakaas is gezond met mate. Natuurlijk is geen enkele product echt gezond of ongezond. Gezondheid  is meer een gevolg van je complete dieet. In pindakaas zit echter wel veel vet. Ook al zijn het vooral onverzadigde vetten, vetten bevatten nog steeds veel calorieën. Te veel calorieën in een positief energiebalans kunnen leiden tot overgewicht en dat is ongezond.