E-nummers, wat zijn het en moeten we er bang voor zijn?

Wat zijn E-nummers? Zijn ze gevaarlijk of giftig? Waarom worden ze eigenlijk in ons eten gestopt en moeten we deze niet mijden? Graag bied ik jullie een genuanceerde blik op deze kwestie. Lees verder…

Door onze health-redactie| Kian Alaie, voedingswetenschapper BSc

Alvast het korte antwoord: wat zijn E-nummers en zijn ze gevaarlijk?

E-nummers zijn additieven, oftewel ingrediënten die de fabrikant toevoegt aan je eten. E-nummers worden toegevoegd aan een product zodat ze de eigenschappen van het product verbeteren. Let op: het zijn geen normale ingrediënten, maar ingrediënten met een functie.

Zijn E-nummers gevaarlijk? In het kort: Nee. Een iets uitgebreider antwoord volgt. Voordat je verder leest wil ik jullie wel vragen om met een open blik dit artikel te lezen. Waarom een open blik van belang is, wil ik met een klein voorbeeld uiten: E948 is zuurstof. Hetgeen wat jij en ik nodig hebben om te leven.

Waarom E-nummers?

Voedselproducenten voegen E-nummers toe zodat producten hun kwaliteit en veiligheid behouden en om de textuur en eetervaring te verbeteren.

Wij willen allemaal graag gezond en gevarieerd voedsel. Als je niet geïnteresseerd was in je gezondheid zou je waarschijnlijk dit artikel niet lezen. Wij hebben het geluk dat we in principe elk product het hele jaar door kunnen consumeren wat toevoegt aan ons gezond en gevarieerd dieet.

Stel je wil een smaakvol Italiaans tomaatje voor in je pasta, dan kan je die kopen uit blik. Stel je wil een heerlijk sappig en rood biefstukje, dan koop je die uit het koelschap in de supermarkt. Stel je wil een vegan vleesvervanger die kwa textuur en smaak toch ook heel lekker is, dan kan je die ook gewoon halen in de supermarkt.

Wat hebben al deze ingrediënten overeenkomstig? Ze bevatten allemaal E-nummers.

Lichte frustratie omtrent E-nummers

Soms is het lichtelijk frustrerend om te ziet hoe de media en het internet met bepaalde ingrediënten om gaat. Echter, wat we kunnen doen om dit tegen te gaan is mensen op de hoogte te stellen van hoe dit wereldje in elkaar steekt. Vaak zetten fabrikanten het nummer er niet eens bij omdat er negatieve gevoelens bij komen.

Wat zijn E-nummers?

Zoals we al aan het begin van het artikel zeiden: E-nummers zijn additieven, oftewel ingrediënten die de fabrikant toevoegt aan je eten. E-nummers worden toegevoegd aan een product zodat ze de eigenschappen van het product verbeteren. Let op: het zijn geen normale ingrediënten, maar ingrediënten met een functie.

Om een gevarieerd dieet te kunnen volgen betekent het dat je toegang nodig hebt tot verschillende soorten voedingsproducten. Deze producten zijn niet altijd in seizoen.

Om voedselverspilling tegen te gaan en om ervoor te zorgen dat jij deze producten het hele jaar lang kan eten, worden er additieven toegevoegd zodat het product niet alleen langer goed blijft, maar ook lekker en mooi blijft.

Niet alleen moet je eten dus alleen mooi blijven, maar ook kan er iets aan toegevoegd worden waardoor je beleving van eten wordt verbeterd. Een voorbeeldje hiervan kan zijn dat er een polysacharide als carraggeen (E407)wordt toegevoegd aan je yoghurt om het een prettiger mondgevoel te geven. Of er wordt een kleurstofje toegevoegd waardoor je tomaat mooi rood blijft.

Hoe worden E-nummers gemaakt?

E-nummers worden van uit natuurlijke producten gehaald of kunstmatig in een fabriek gemaakt door stoffen bewerken.

Veel E-nummers komen in de natuur voor. Pectine bijvoorbeeld zit in schillen van appels, suikerbieten, en citruspulp. Deze schillen zijn dan vaak restproducten of afvalstromen van overige producten. Schillen van appels kunnen dan gebruikt worden om pectine uit te winnen.

Ook kan deze pectine weer aangepast tot verschillende soorten pectine om het een andere functie te geven. Zo kunnen deze in zure producten zoals een citroentaartje, maar ook in basische producten zoals een yoghurtje gebruikt worden.

Dierlijke E-nummers, is dat niet een beetje vies?

Sommige E-nummers worden gewonnen uit dieren. Eén van de meest opvallende is cochenille extract (Kleurstof E120) wat gemaakt wordt uit schildluizen. Nu is het belangrijk te begrijpen dat er geen insecten in je eten zitten, maar specifiek alleen dat ene molecuul of stofje wat die kleur geeft.

Zijn synthetische E-nummers dan minder goed?

Soms is het goedkoper om een E-nummer die uit zichzelf in de natuur voorkomt in een fabriek te maken. Glutamaat (E620) bijvoorbeeld wat een ingrediënt is wat veel wordt gebruikt in Aziatische gerechten en verantwoordelijk is voor de umami-smaak wordt gemaakt in fabrieken door gisten toe te voegen aan zetmeel. Deze gisten fermenteren het zetmeel en maken glutamaat.

Het is belangrijk om te snappen dat deze gefabriceerde moleculen exact hetzelfde zijn als hun natuurlijke alternatieven. Graag zou ik dit willen uitleggen met behulp van een ander voorbeeld in de voedingsindustrie.

Voorbeeld: suikers zijn suikers

Je hebt waarschijnlijk heel vaak op een verpakking zien staan: zonder toegevoegde suikers/alleen natuurlijke suikers. Nu is het zo dat de toegevoegde suikers exact hetzelfde zouden zijn als suiker uit een sinaasappel.

Stel je voor, je neemt een sinaasappel en je haalt alleen bijna al het water eruit door het in te laten koken zodat water verdampt. Wat je overhoudt is eigenlijk ontzettend veel suikers met dezelfde moleculen als je fructose (suiker) zou toevoegen. Of je suiker nou uit een “natuurlijker” proces haalt, het blijft suiker.

Wat halen we uit dit voorbeeld?

Nu geldt dit ook voor E-nummers. Het zijn dezelfde moleculen die gewonnen worden, maar dan uit een anders proces.

Zijn deze E-nummers wel nodig?

Ja. Absoluut zijn ze nodig als jij wil blijven genieten van de levensmiddelen hoe ze op dit moment in de supermarkt verschijnen.

Kan je niet gewoon eten verkopen zonder deze gekke ingrediënten? Laat me je deze vraag uitleggen met de categorieën aan E-nummers die er zijn en de nodige voorbeelden erbij. E-nummers worden gecategoriseerd per functie met bijbehorende honderdtal. Ben je benieuwd naar meer E-nummers: bezoek even deze pagina van de consumentenbond: https://www.consumentenbond.nl/gezond-eten/wat-doen-e-nummers

E100 – E199 kleurstoffen: belangrijker dan je denkt!

Deze worden gebruikt om voeding te kleuren. Het kan in allerlei producten toegevoegd worden zodat je eten er net wat smakelijker uit ziet. Dit kunnen extreme gevallen zijn (Zoals M&M’s) maar ook bijvoorbeeld je aardbeienyoghurt.

In 2010 is er een onderzoek gedaan naar het effect van kleurstoffen en smaakperceptie. Zo hebben mensen aardbei smaak geproefd in producten die helemaal geen aardbei smaak hadden puur door de rode kleur die de producten hadden (Spence et al., 2010).

Zo zie je hoe belangrijk kleur is voor de smaak perceptie, maar ook voor de beleving van hoe vers of kwalitatief een product is.

E200-E299 Conserveermiddelen: meer nodig dan je denkt!

Conserveermiddelen worden gebruikt om voedsel bederf tegen te gaan. Bacteriën en schimmels worden vertraagd zodat jij je eten langer kan bewaren. Voedselverspilling is ontzettend slecht voor het milieu. Voedsel langer kunnen bewaren, is belangrijk voor minder verspilling, meer variatie in ons dieet en ons gezondheid. Jij wordt niet ziek van je eten door micro-organismes die allemaal toxische stoffen hebben geproduceerd. Zo zorgen conserveermiddelen ervoor dat we minder voedsel hoeven weg te gooien.

E300-399 antioxidanten en zuur Regulatoren

Antioxidanten beschermen je voedsel tegen aantasting door zuurstof in de lucht. Je hebt vast wel een keer een appel bruin zien worden. Je hebt misschien gehoord dat citroensap kan helpen om dit proces te voorkomen. Dat komt omdat in citroensap vitamine C (E300) zit. Vitamine C, oftewel ascorbinezuur, is een welbekend antioxidant en E-nummer. Dit wordt ook toegevoegd als ingrediënt om oxidatie tegen te gaan.

Zuur regulatoren zorgen ervoor dat je zuurtegraad van je product omlaag gaat en constant blijft. Bij frisdranken is dit belangrijk, maar ook bij fruitsappen. Veel van deze E-nummers hebben een synergetisch effect. Een zuurder product zal bijvoorbeeld ervoor zorgen dat je minder conserveermiddelen nodig hebt omdat bepaalde bacteriën minder goed groeien in hoge zuurtegraden.

E400-499 verdikkingsmiddelen, stabilisatoren en emulgatoren

Deze set voegen iets toe aan de stabiliteit van je product. Bedenk je dat olie en water van nature niet mengt, maar hoe maak je dan bijvoorbeeld een mayonaise? Je kan je misschien voor de geest halen dat je bij het recept voor mayonaise een eidooier gebruikt. Waarom? Omdat daar Lecithine in zit.

Lecithine is een emulgator wat van nature voorkomt in eieren maar een speciale functie heeft. Doordat lecithine een lipofiele (een kant die graag in vet zit) en een polaire kant (een kant die graag in water zit) bezit, kan het molecuul op die tussengrens zitten. Als je heel kleine bubbeltjes maakt kan je ervoor zorgen dat je zo olie in water of andersom (water in olie) kan mengen.

Verdikkingsmiddelen en stabilisatoren kunnen helpen om deze situatie vervolgens weer stabiel te houden.

E500–E599(acidity regulators, anti-caking agents)

Hier vallen onder andere meer zuurteregelaars onder. Deze zijn zo belangrijk omdat de zuurtegraad echt veel effect kan hebben hoe moleculen met elkaar omgaan of processen kan versnellen of verlangzamen.

Verder zorgen antiklontermiddelen ervoor zorgen dat poeders en kruiden niet gaan klonteren

E600–E699 (smaakversterkers), en E900–E999 (glansmiddel, gas en zoetstoffen)

Smaakversterkers en zoetstoffen worden gebruikt om een smaak te optimaliseren. Glutamaat (E620) wordt bijvoorbeeld gemaakt om een umami smaak toe te voegen aan een product. Dit wordt vooral veel in Aziatische keukens gebruikt.

Zoetstoffen zijn stoffen die een ontzettend sterke zoete smaak hebben en een lage calorische waarde bezitten. Zo kunnen er producten worden gemaakt die net zo zoet zijn, maar minder of geen suiker bevatten. Omtrent zoetstoffen hoor je nog wel eens twijfel omtrent veiligheid. Is dit wel terecht?

E-nummers en veiligheid: moeten we ze vermijden?

E-nummers zijn ingrediënten die een nummer hebben gekregen juist omdat ze veilig zijn. Het voedingscentrum zegt over de negatieve uitgangspunt van mensen omtrent E-nummers:

“ Dat komt vooral doordat er verhalen in omloop zijn die mensen waarschuwen voor E-nummers, omdat deze schadelijk voor de gezondheid zouden zijn. Deze verhalen zijn vaak gebaseerd op verkeerde conclusies en onzorgvuldige onderzoeken. ” (Voedingscentrum, 2022).

Ik raad persoonlijk mensen altijd aan om uit te zoeken hoe het tot stand is gekomen dat deze stoffen veilig bevonden zijn. Ik kan een korte samenvatting geven:

1. Eerst wordt een ondergrens bepaald door empirisch onderzoek wanneer überhaupt bijwerkingen optreden bij de gevoeligste mensen (No Observed Adverse Effect Level NOAEL).
2. Vervolgens wordt een onzekerheidsfactor ingerekend. Deze moet minstens een factor 100 zijn. Dus je zit altijd met minstens een factor 100 veilig bij consumptie. Afhankelijk van de bijbehorende bijwerkingen of kwaliteit van de data kan nog bepaald worden of er een hogere onzekerheidsfactor wordt ingerekend. Zo wordt de ADI (Acceptable daily intake) berekend.

Dit is zo beslist door de EFSA (European food safety authority) (EFSA, 2022). Dus al zou je misschien 50x de dagelijkse intake consumeren, zal je er niet ziek van worden.

Het kan zijn dat sommige mensen een bepaalde overgevoeligheid hebben voor een specifieke E-nummer. In de praktijk komt dit heel weinig voor.

Conclusie: Toch niet zo gevaarlijk

Het liefst schrijf ik een artikel waarin ik wat sceptischer ben, maar als Bachelor levensmiddelentechnoloog kan ik met zekerheid zeggen dat E-nummers echt veilig zijn. Ze zijn uitvoerig onderzocht en blijven onderzocht worden door empirisch onderzoek.

Zelf ben ik van mening dat een gezond dieet en levensstijl veel belangrijker is dan de minuscule kans dat een E-nummer daadwerkelijk een bijwerking zal opleveren. Daarom kan ik jullie adviseren om je stappendoel per dag te halen. Als je echt veel geeft om je gezondheid, is dit vele malen belangrijker dan een E-nummer in je voeding.

Natuurlijk is verwerkt voedsel vaak ongezonder dan whole-foods. Maar wijzelf maken uiteindelijk de beslissing in ons winkelmandje. Ben je benieuwd naar macro-moleculen zoals eiwitten, vetten en suikers en hoe ze invloed hebben op onze gezondheid? Lees dan even het volgende artikel: https://bestedrogistentest.nl/macronutrienten/

Bronnen

https://link.springer.com/article/10.1007/s12078-010-9067-z

https://efsa.onlinelibrary.wiley.com/doi/pdf/10.2903/j.efsa.2012.2537

https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/e-nummers.aspx