Wat Is Coeliakie? Overgevoeligheid Voor Gluten: Uitleg & Symptomen

Wat is coeliakie? Kan ik hier last van hebben? Zijn gluten sowieso niet schadelijk voor me? Moet ik mijn dieet hiervoor aanpassen? Wat voor symptomen horen eigenlijk bij glutenintollerantie? In dit artikel lees je alles over Coeliakie.

Door onze health-redactie| Kian Alaie, voedingswetenschapper BSc

Wat is coeliakie? In het kort

Coeliakie is een chronische overgevoeligheid voor gluten. Sommige mensen hebben moeite met het verteren van deze gluten. Deze gluten komen vervolgens in je darmen. Dit kan leiden tot maag en darmklachten. Buikpijn en diarree zijn vaak het gevolg. Ook kunnen ze bepaalde ontstekingsreacties veroorzaken. Mensen met coeliakie moeten helaas overgaan op een glutenvrij dieet.

Wat zijn gluten?

Gluten zijn functionele eiwitten die in veel verschillende granen van nature voorkomen. Voor de plant zijn gluten een soort reserve opslag voor energie. Je hebt ook twee verschillende soorten gluten. Deze twee verschillende soorten gluten zijn gliadines en glutenines.

Gluten komen dus voor in allerlei verschillende graansoorten en vervolgens dus ook in brood en pasta. Gluten zitten dus in een algemeen dieet van een mens. De gevolgen van coeliakie komen tot stand door blootstelling aan gluten door je voeding.

Is een tarweallergie hetzelfde?

Een tarweallergie komt hier niet aan bod omdat dat weer totaal iets anders is. Dat is namelijk een volledig andere aandoening waarbij er een allergische reactie ontstaat op bepaalde eiwitten in tarwe. De termen allergie en intolerantie worden vaak door elkaar gehaald.

Mocht jij last hebben van een tarwe allergie, dan is een zwelling, jeuk in de mond, keel en huid, verstopte neus en moeite met ademhalen meer van toepassing.

Wat is de functie van gluten in eten?

In brood zorgen gluten voor de structuur zoals wij het kennen. Als mensen denken aan voedsel, denken ze vooral aan smaak. Echter is er iets anders wat heel belangrijk is, en dat is de structuur. Wij houden van brood wat luchtig is. Als brood niet luchtig zou zijn, dan zouden we het liever niet eten.

Misschien heb je wel eens glutenvrij brood gegeten. Je zal merken dat de structuur een uitdaging is om te overbruggen bij het eten van dit brood. Gluten geven namelijk elasticiteit aan producten.

Als je brood bakt, zorgen de gluten ervoor dat er gasbelletjes ontstaan in het deeg. Als dit niet zou gebeuren dan zou de dichtheid van het brood veel dikker zijn. Door de gasbelletjes rijst het brood. Vooral bij broodsoorten die van zichzelf al steviger zijn is dit essentieel. Denk hierbij bijvoorbeeld aan roggebrood.

Als deze gasbelletjes ontstaan, maken ze eigenlijk het skelet van het brood. Als het brood vervolgens na het bakken afkoelt, zal deze niet weer opeens inzakken. De binnenkant van het brood blijft dus constant en zo kan jij genieten van een luchtig brood.

Het belang: waarom is het zo belangrijk om aandacht te besteden aan coeliakie

De prevalentie van gluten gerelateerde aandoeningen neemt toe en steeds meer individuen proberen er zelf achter te komen of een ze moeite hebben met het verteren van gluten. In dit artikel gaan we door middel van wetenschappelijke artikelen een helder beeld te geven van coeliakie. Ook laten we weten hoe je om kan gaan met coaliakie en glutengevoeligheid.

Prevalentie onder de bevolking: de statistieken

Coeliakie werd ooit beschouwd als een relatief zeldzame gastro-intestinale aandoening. Een gastro-intestinale aandoening is een aandoening die een ontsteking van het maagdarmkanaal veroorzaakt.

Ondertussen is het aangetoond dat coeliakie vaker voorkomt omdat er een beter begrip is van de fysiologie en dus wat voor effect in het lichaam dit veroorzaakt.

De prevalentie van coeliakie is ongeveer 1% over de hele bevolking. Natuurlijk zijn er regionale verschillen en kan dit verschillen per land of streek. Deze regionale verschillen kun je precies vinden in dit onderzoek (Husby et al., 2012). In Algerije komt coeliakie bijvoorbeeld voor bij 9% van de bevolking. In Nederland is dat bij 0,5% van de bevolking.

Het is dus belangrijk dat als jij het idee hebt dat je denkt dat dit bij jou van toepassing is, dat je het even laat testen bij de huisarts. Echter is het wel belangrijk dat je dit op een vroege leeftijd laat testen. Waarom? Dat vertellen we je zo.

Ook is er iets als niet-coeliakie glutengevoeligheid. Dit is een term die wordt gebruikt bij personen die intestinale symptomen hebben gerelateerd aan het eten van gluten. Deze zijn niet verwerkt in de cijfers die we je zojuist hebben getoond.

De prevalentie hiervan is moeilijk aan te tonen aangezien er ontbreekt aan biomarkers. Biomarkers zijn meetbare indicatoren in bijvoorbeeld bloed of ontlasting. Als een molecuul wordt verteerd of verandert in een andere stof die je kan aantonen door een bepaald ziektebeeld, kan je dat molecuul nemen als indicator. Zo krijg je een directe oorzaak-gevolg verband.

Wat gebeurt er precies in je lichaam bij coeliakie

In het kort: Je darm wordt meer permeabel en bij een intollerantie ontstaan er ontstekingen waardoor je darmwand stuk gaat en jij minder voeding kan opnemen.

Gluten zijn  een mix van gliadines en gluteninen. Dit zijn complexe eiwitten die rijk zijn aan de aminozuren proline en glutamine. Aminozuren zijn bouwstenen waaruit eiwitten zijn opgebouwd. Deze twee aminozuren zorgen ervoor dat het eiwit niet volledig te verteren valt door enzymen in je darmen. (Silano en Vincenzi, 2009).

Dit uit zich in de vorm van een verhoogd darmpermeabiliteit en een immuunrespons die lijkt op de aanwezigheid van pathogenen.

Verhoogde darmpermeabiliteit

Gliadines kunnen zorgen voor een verhoogd darm permeabiliteit (Silano et al., 2009). Dit komt door de onverteerde gliadines met een receptor wat de tight junctions in je darmen reguleert. Tight junctions zijn cellen die een barriere vormen om zo alleen bepaalde stoffen door te laten. Deze cellen zitten in je darmen om voeding op te nemen, zonder dat er stoffen je lichaam verlaten.

Je kan je wel voorstellen wat een verhoogd darmpermeabiliteit betekent. De tight junctions worden minder strak. De darmwand is doorlaatbaar geworden waardoor er meer gluten in worden opgenomen.

Iedereen die gluten consumeert, ondergaat dit proces. Voor de meerderheid ontstaat er geen abnormale gevolgen. Een klein deel van mensen ondergaat negatieve gevolgen hierdoor, maar dat komt door een genetisch aanleg.

Bij sommige individuen identificeert je immuunsysteem gluten ten onrechte als ziekteverwekker. Het gevolg hiervan is dat je immuunsysteem actief wordt. Na verloop van tijd zal je tolerantie voor gluten ook meer afnemen en ontwikkel je coeliakie.

Het gevolg is alleen maar meer ontstekingen in je darmstelsel en vervolgens ontstaat er schade aan je darmvlokken.

Je moet je voorstellen dat het oppervlak in je darmen groot is door de aanwezigheid van darmvlokken. De binnenkant van je darmen bestaan niet uit een rechte vlakken, maar allemaal ribbeltjes die vlokken worden genoemd. Hierdoor is het oppervlak enorm toegenomen.

Op een gegeven moment zijn door alle ontstekingen geen darmvlokken meer aanwezig waardoor je veel minder oppervlak hebt om voedingsstoffen op te nemen.

Als kind zijnde is dit al helemaal een probleem omdat je voedingsstoffen heel belangrijk zijn voor je groei. Veel kinderen met coeliakie ontwikkelen een groeistoornis hierdoor.

Gelukkig herstellen je darmvlokken na een tijdje als je geen gluten meer consumeert. Dit duurt natuurlijk wel een tijdje, maar het is ontzettend belangrijk dat je darmen goed werken.

Gevolgen en gezondheidsproblemen bij coeliakie (symptomen)

Doordat er significant minder gezondheidsstoffen worden opgenomen, ontstaan er na een tijdje allerlei gezondheidsproblemen. Coeliakie kan bijvoorbeeld leiden tot een tekort aan ijzer en vervolgens bloedarmoede. Ook botontkalking is een gevolg door een tekort aan calcium. Zoals al vernoemd kan bij kinderen een groeiachterstand ontstaan hierdoor.

Hoe herken je coeliakie? Wat zijn de klachten en symptomen

Symptomen van coeliakie zijn:

• Vermoeidheid
• Misselijkheid
• Opgezette buik
• Menstruatiestoornissen
• Vertraagde pubertijd
• Psychische klachten als een depressie
• Humeurigheid
• Buikpijn
• Slechte textuur van je ontlasting
• Chronische diarree
• Verstopping

Herken je sommige van deze symptomen? Laat je testen!

Omdat coeliakie chronisch is, is het belangrijk om je te laten testen. Aangezien iemand met coeliakie zijn hele leven lang een ander dieet zal moeten volgen dan het reguliere westerse dieet is het zeker waard om even langs de huisarts te gaan.

Een simpele bloedtest zal vaststellen of er antistoffen aanwezig zijn in je bloed. Naast een bloedonderzoek zal er vervolgens nog een darmbiopsie uitgevoerd worden. Zo worden kleine stukjes weefsel getest om te kijken of deze beschadigd zijn.

Het is wel even belangrijk om gluten te eten voordat je gaat testen! Anders zal er uit een bloedonderzoek niks aangetoond kunnen worden. Dit doe je heel simpel door middel van een boterham te eten.

Het is belangrijk om je te laten testen omdat veel symptomen ook bij andere ziektebeelden voorkomen.

Glutensensitiviteit: is dat hetzelfde als coeliakie?

Nee dit is niet hetzelfde. Naast coeliakie is er een andere aandoening namelijk glutensensititviteit of non-celiac gluten sensitivity. Wat houdt dit in? Dit is daadwerkelijk een erkende aandoening, maar er is nog veel onduidelijkheid over. Zo ontstaan er na het eten van gluten buikpijn, diarree, winderigheid en vermoeidheid. Echter kan er niet direct aangetoond worden dat gluten ten grondslag liggen.

Je kan je misschien wel voorstellen dat het vaststellen hiervan moeilijk is. Laat dit dus altijd doen door een expert en bespreek het met je arts. Eerst moeten andere ziektes uitgesloten worden.

Conclusie: wat kan je tegen coeliakie doen?

Als het nog niet duidelijk was, coeliakie is helaas niet te genezen en er bestaan geen medicijnen voor. Je zal bij coeliakie helaas levenslang glutenvrij moeten leven. Als je lactose intolerant bent, kan je nog een pilletje met lactase slikken. Dit is helaas niet het geval bij coeliakie.

Een kleine hoeveelheid gluten is vaak al schadelijk voor de darm. Wanneer dit glutenvrije dieet goed wordt uitgevoerd, zullen de darmvlokken ook herstellen. Wellicht is het nodig om een diëtist te raadplegen als je moeite hebt met je dieet samenstellen.